Türkiye’de çalışma koşulları, uluslararası bir perspektiften ele alındığında, yabancı işçi ve profesyonellerin ülke içindeki iş gücüne katılımını düzenleyen çeşitli yasal ve düzenleyici çerçeveler altında şekillenir. Özellikle, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, yabancıların Türkiye’de çalışabilmesi için gerekli temel yasal yapıyı sunar. Bu kanun, yabancı uyruklu bireylerin çalışma izni almasını zorunlu kılarak, çalışma izinleri ve süreçleri hakkında kapsamlı bir çerçeve oluşturur. Ancak, bazı uluslararası anlaşmalar veya özel kanunlar, belirli durumlar ve meslekler için bu zorunluluktan muafiyetler sağlayabilir.
Yabancılar için Türkiye’de çalışma izni almanın yanı sıra, mesleki kısıtlamalar da önemli bir faktördür. Türkiye’deki yasalar, yabancı uyruklu kişilerin bazı mesleklerde çalışmasını kısıtlar. Bu meslekler arasında; diş hekimliği, tıp, eczacılık, avukatlık, yargıçlık, savcılık, noterlik, özel ve kamu sektöründe güvenlik görevliliği, gümrük danışmanlığı, Türk karasularında denizcilikle ilgili meslekler gibi kritik ve hassas alanlar bulunmaktadır. Bu kısıtlamalar, hem mesleki standartların korunması hem de ulusal güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacıyla getirilmiştir.
Yabancıların Türkiye’deki çalışma şartları, hukuki statülerine göre de farklılık gösterir. Örneğin, öğrenci olarak Türkiye’de bulunan yabancılar veya geçici koruma altındaki bireyler, çalışma izni alma ve iş bulma konusunda farklı prosedür ve kriterlere tabi tutulabilirler. Bu durumlar, her bir yabancının durumuna özgü düzenlemeleri içerir ve genellikle uluslararası işgücü kanununun yanı sıra diğer ilgili yasal düzenlemeler ve politikalar tarafından şekillendirilir.
Çalışma İzni Başvurusu Yapılacak Makam Hangisidir?
Çalışma izin başvurusu yurt içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, yurt dışında ise, yabancının vatandaşı olduğu ya da yasal olarak ikamet ettiği bir ülkede bulunan Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliklerine ya da konsolosluklarına yapılır. Çalışma izin başvurularının yetkili aracı kurum aracılığı ile yapılması da mümkündür.
Çalışma izninin uzatılmasına ilişkin başvurular, çalışma izninin bitmesine altmış gün kala ya da her halükarda çalışma izni süresi dolmadan yapılmalıdır. Bu sürelerde yapılmayan başvurular reddedilir. Çalışma izni başvurusunda eksik bir belge tespit edilmişse verilen süre içinde eksiklikler tamamlanmalıdır. Bu süre en fazla 30 gün olabilir. Başvurular usulüne uygun şekilde yapılmışsa, eksik bir belge yoksa çalışma izin başvurusu 30 gün içinde sonuçlandırılır. Yabancıların çalışma izni başvurularını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı karar bağlar.
Çalışma İzin Türleri Nelerdir?
Süreli çalışma izni
6735 sayılı Kanunun 10.maddesine göre, gerçek ya da tüzel kişi yahut kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan belirli bir işyerinde yahut bu işverenlerin aynı işkolu kapsamındaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak üzere ilk başvuru için en fazla bir yıl süreyle çalışma izni verilir. Çalışma izninin uzatılması başvuruları bakımından ise, aynı işveren yanında çalışılıyorsa ilk uzatma başvurusunda iki, sonraki uzatma talepleri için ise en fazla üç yıl çalışma izni verilebilir. Ancak farklı işveren yanında çalışılıyorsa ilk başvurunun koşulları uygulanır.
Süresiz çalışma izni
Türkiye’de uzun dönem ikamet izni ya da en az sekiz yıl çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurma hakkına sahiptirler. Ancak bu şartları taşımak kendiliğinden süresiz çalışma izni verileceği anlamına gelmez. İdarenin takdir yetkisi vardır. Süresiz çalışma iznine sahip yabancı, uzun dönem ikamet izniyle elde edilen tüm haklardan yararlanır. Süresiz çalışma iznine sahip yabancının, seçme ve seçilme hakkı olmadığı gibi askerlik yükümlülüğü de yoktur.
Bağımsız çalışma izni
6735 sayılı Kanunun 10/7 maddesine göre profesyonel meslek mensubu olan yabancılara ilgili kanunlardaki özel şartları sağlamak koşuluyla bağımsız çalışma izni verilebilir. Bağımsız çalışma süreli olarak düzenlenir.
İstisnai çalışma izni
İstisnai izin 6735 sayılı Kanunun 16.maddesine düzenlenmiştir. Bu maddede sayılan kişilere Kanunun 7,9 ve 10.maddelerinde yer alan çalışma izni verilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen hükümlerin uygulanmasına istisna getirilebilir.