Boşanma, eşlerin evliliklerini yasal olarak sonlandırması sürecidir. Bu süreç, eşler açısından tüm ortaklıklarının bitirilmesi anlamına geldiğinden, bu noktada en çok anlaşmazlık yaşanılan husus, mevcut çocukların velayetinin hangi eşte olacağı, çocuğun kim ile yaşayacağı ve velayeti almayan eşin çocuğu ne sıklıkla görebileceği durumlarıdır. Boşanmalarda çocuğun velayeti konusunda belirleyici unsur, çocuğun çıkarlarıdır. Çocuk için hangi eş ile yaşaması daha uygun ise hakim çocuğun velayetini o kişiye verir. Yani çocuğa sunulacak yaşama ortamı, çocuğun alacağı eğitim gibi maddi unsurlar ve bunun yanı sıra, çocuğa gösterilecek ilgi ve şefkat gibi manevi unsurlar boşanmada velayeti belirlemektedir.
Boşanmada Velayet Kime Verilir?
Çocuğun velayeti kararı, boşanma davasında gerekli araştırma ve inceleme sonucunda hakim kanaatine bağlı olarak çocuğun menfaatleri gözetildikten sonra verilir. Hangi ebeveyn çocuğa daha iyi bir yaşam sunacak ise çocuk onunla yaşar. Kimi zaman hakimler, her iki eşin de çocuğa iyi bir yaşama ortamı sunamayacakları kanaatinde olduğunda velayet 3. bir kişiye verilebilir fakat bu durum oldukça az görülen bir velayet kararıdır. Boşanmada velayet genel olarak anne veya babadan birisine verilir.
Boşanma sürecinde veya boşanma davası bittikten sonra verilen velayet kararı kesin hüküm değildir. Yani yaşam şartlarındaki değişikliklere göre çocuğun velayetinin değiştirilmesi olasılığı vardır. Bu noktada velayet değişikliği hakkında bilgi vermeden evvel boşanmada çocuğun velayetinin alınmasında belirleyici olan unsurlara değinmek isteriz.
Çocuğun Velayeti Nasıl Alınır?
Boşanmalarda velayet eşler arasında en çok anlaşmazlık yaşanılan konuların başında gelmektedir. Çocuğun velayetini almak her iki eş için de önemli bir konu olup taraflar bu süreçte çocuklarından ayrılmak istememektedirler. Burada açılacak boşanma davasında çocuğun velayetini almak isteyen kişinin çocuğa daha iyi bir yaşama ortamı sunacağı ve çocuğa daha iyi bir gelecek hazırlayacağı yönünde savunma yapmalıdır. Boşanmalarda çocuğun velayeti söz konusu olduğunda asıl olan çocuğun menfaatleridir. O yüzden çocuğa daha iyi bir yaşam sunan eşe çocuğun velayeti verilir.
Anlaşmalı Boşanmada Çocuğun Velayeti
Anlaşmalı boşanmalarda taraflar, boşanmanın maddi ve manevi tüm sonuçlarında uzlaşmış olmalıdırlar. Bunlardan birisi de çocuğun velayetidir. Eşler anlaşmalı boşanma protokolü içerisinde çocuğun velayeti hususunda uzlaştıklarını ve bu uzlaşmanın koşullarını açıkça ifade etmelidirler. Anlaşmalı boşanmalarda hakim eşlerin almış oldukları tazminat nafaka mal paylaşımı gibi kararlara protokole uygun şekilde karar verirken, velayet konusunda kesin olarak eşlerin anlaştığı şekilde karar vermeyebilir. Burada çocuğun menfaatleri velayet açısından belirleyici olduğundan dolayı anlaşmalı boşanmada velayet protokol içerisinde belirtildiği gibi kabul edilir demek yanlış olur. O yüzden anlaşmalı boşanmalarda her ne kadar eşler velayet hususunda uzlaşmış olsalar da sürecin doğru yönetilmesi gerekir.
Çekişmeli Boşanmada Çocuğun Velayeti
Çekişmeli boşanmalar isminden de anlaşılacağı üzere eşlerin boşanma sürecinde çekişme içerisinde oldukları dava türüdür. Çekişmeli boşanmalarda en fazla çekişmeye sahne olan husus, müşterek çocuğun hangi eşle birlikte yaşayacağıdır. Çekişmeli boşanmada çocuğun velayeti açısından iki tarafında etkili bir dava süreci yürütmeleri gerekir. Bu anlamda çocuğa daha iyi bir gelecek sağlayacağı konusunda hakim kanaati oluşturacak eş çocuğun velayetini alacaktır. Çocuğun velayetinin belirlenmesinde yalnızca maddi olanaklara sahip olmak yeterli olmayacaktır. Çocuğun yaşayacağı ortamın çocuğun gelişimi üzerindeki etkisi, çocuğun eğitim hayatının nasıl düzenleneceği gibi manevi anlamda olanaklar değerlendirilerek boşanma davasında velayet kararı verilmektedir.
Boşanma Sonrası Çocukla Kişisel İlişkinin Tesisi Nasıl Yapılır?
Boşanmada velayet kadar, velayeti almayan kişinin çocukla olan kişisel ilişkisinin tesisi de önemli bir konudur. Boşanma sonrası çocuğunu görme, çocuğu ile vakit geçirebilme, çocuğu ile birlikte yaşayabilme adına kişisel ilişki tesisi oldukça önemli bir mevzu olmaktadır. Örneğin boşanma sonrası çocuğunun velayetini karşı tarafa bırakmış olan birey, boşanmadan sonra çocuğunu ne sıklıkla görebilecektir? Boşanma sonrası çocuk velayeti almayan kişide kalabilecek midir? Çocuk bayramlarda ve tatillerde velayeti almayan kişide kalabilecek midir? Bu tür sorunlar boşanma sonrası sıklıkla ortaya çıkmaktadır. O yüzden boşanmada velayeti almak kadar velayetin alınamadığı durumlarda kişisel ilişki tesisinin de doğru kurulmasının sağlanması gerekir.
Boşanırsam Çocuğumun Velayetini Alabilir Miyim?
Boşanma davalarında en sık sorulan sorulardan birisi boşanma durumunda bireylerin çocuklarını alabilmeleri üzerinedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi boşanma sonrası çocuğunuzun velayetini alabilmeniz ancak etkili bir boşanma süreci yürütmeniz ile mümkün olacaktır. Hakim kanaati bu süreçte belirleyici olacağından, çocuğun sizinle yaşamasının çocuğun menfaatlerine olduğu yönünde kanaat oluşturmanız gerekir. Boşanma sonrası çocuğun yaşayacağı ortam, çocuğa vereceğiniz sevgi ve şefkat, çocuğa hazırlayacağınız gelecek, çocuğun eğitim ve öğretim hayatı gibi bir çok konu hakim nezdinde değerlendirilir ve boşanırsam çocuğumun velayetini alabilir miyim diye merak eden kişilerin açılacak davada velayet kararları bu şekilde verilir.
Boşanmada Küçük Çocuğun Velayeti
Boşanmalarda yaşça küçük olan çocukların velayetine ilişkin karar verilirken, hakim çocuğun anne şefkatine duyacağı ihtiyacı göz önünde bulundurmaktadır. Bu noktada boşanmada küçük çocuğun velayeti anneye verilebilir. Fakat yinelemekte fayda var ki velayet kararlarında asıl belirleyici husus hakim kanaati olduğu için etkili bir savunma sonucu velayetin babaya verilmesi de söz konusu olabilir. Burada baba annenin çocuğa iyi bakmadığı, çocuğa şiddet uyguladığı, annenin intihar ya da şiddet eğilimi içerisinde olduğunu kanıtlayarak boşanmada küçük çocuğun velayetini alabilmektedir.
Boşanmada Hakim Çocuğa ne Sorar?
Dava içerisinde yaşça büyük olan çocukların hangi ebeveyn ile yaşamak istediği konusunda hakim çocuğa sorular yöneltebilmektedir. Velayet kararı dışında ise, hakim boşanmayı getiren olaylarda çocuğun tanıklığını dinleyebilir. Örneğin dayak ya da aile içi şiddet nedeniyle boşanma davalarında hakim şiddetin nasıl gerçekleştiğine dair çocuğun tanıklığını dinleyebilir.
Boşanma Davasında Hakim Kardeşleri Ayırır Mı?
Birden fazla çocuğa sahip olan evliliklerde kimi zaman eşler çocukları paylaşma yoluna gidebilmekle birlikte velayet konusunda çocuğun birisinin yaşı büyük olması diğer çocuğun ise yaşça küçük olması durumu ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda büyük kardeş diğer ebeveyn ile yaşamak isterken küçük çocuğun anne şefkatine duyacağı ihtiyaç nedeniyle anneye verilmek istenmesi noktasında, hakim kardeşlerin ayrı yaşamalarının onların gelişimi açısından olumsuz olacağı yönünde bir kanaate varabilir. Bu durumda hakim kardeşlerin ayrılmaması adına tüm çocukların velayetini aynı kişiye verebilmektedir.
Boşanma Davasında Geçici Velayet
Boşanma davası sürerken çocuğun geçici velayeti hakkında taraflar talepte bulunabilmektedirler. Özellikle çekişmeli boşanma davalarının yıllarca sürebildiği düşünüldüğünde, çocuğun bu süre zarfında kimle yaşayacağının belirlenmesi önemlidir. Boşanma davası sürerken geçici velayeti almak, çocuğun velayetinin alındığı anlamı taşımaz. Geçici velayet yalnızca dava sürecinde çocuğun kiminle yaşayacağının kararıdır. Davada hakim boşanma sonrası velayetin kime verileceği noktasında geçici velayete sahip olan kişiye çocuğu verir demek yanlış olacaktır. Burada çocuğun kime verileceği dava sürecinin nasıl yürütüldüğü ile ilintili bir durumdur.
Boşanma Sonrası Velayet Değişikliği
Boşanmalarda verilen velayet kararının kesin hüküm belirtmediğine daha önce değinmiştik. Yani boşanma davası sonucu hakimin verdiği karar her zaman geçerlidir demek doğru değildir. Değişen hayat koşulları, değişen istek ve talepler doğrultusunda çocuğun velayetinin değiştirilmesi mümkündür. Örneğin daha önce maddi olanakları uygun olmadığı için çocuğun velayetini eski eşine veren bir kişi, sonrasında çocuğunu geri almak adına velayet değişikliği talep edebilir. Ya da çocuğunun velayetini alan kişi eski eşinin yeniden evlenmesi ve bu evlilikte çocuğunun mutlu olmamasını öne sürerek velayeti eski eşine verebilir.
Boşanma sonrası velayet değişikliği için çocuğunu almak isteyen bireyin velayet değişikliği davası ya da farklı bir ifadeyle velayet değiştirme davası açması gerekir. Velayet değişikliği davaları da tıpkı boşanma davaları gibi Aile Mahkemelerinde açılır. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise, bu dava Aile Mahkemesi sıfatıyla hizmet veren Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılabilir.
Velayet Değişikliği Davası
Mevcut velayet kararının değiştirilmesi talebiyle açılacak olan velayet değişikliği davalarında, davacının haklı bir nedene dayanarak bu davayı açması gerekir. Her ne kadar boşanmada verilen velayet kararı kesin hüküm olmasa bile, haklı bir nedene sahip olunmadan açılacak velayet değiştirme davası olumsuz sonuçlanacaktır. Örneğin eski eşin tekrar evlenmesi velayet değiştirmek için tek başına bir sebep değildir. Fakat yeni evlilik içerisinde üvey anne/baba tarafından çocuğa uygulanan şiddet velayet değiştirme davası açılması için öne sürülebilir. Ya da çocuğun üvey kardeşleri ile anlaşamaması, ev içerisinde dışlanması, bakımının tam yapılmaması gibi durumlar davanın açılabilmesi için öne sürülebilir.