6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, 04.04.2013 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmiş; 11.04.2013 tarihli ve 28615 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 6458 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte, 15.07.1950 tarihli ve 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun ile 15.07.1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanunun bazı hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır. Kanun ile yabancılara ilişkin vize alma zorunluluğu, ikamet izni, vatansızların ve mültecilerin hukuki durumu, Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün teşkilat yapısı gibi konular düzenlenmiş ve yabancılar hukuku mevzuatı tek yasada toplanmıştır.
6458 Sayılı Kanundaki Yabancılara İlişkin Düzenlemeler
- Yabancının Türkiye’ye girişi ve çıkışı, sınır kapılarından geçerli pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerle yapılır.
- Kanun, Türkiye’ye girişte kapsamlı kontrole tabi tutulması gerekli görülenlerin en fazla 4 saat bekletilebileceğini düzenlemiştir.
- Vize zorunluluğu, vize başvurusu ve yetkili makamlar, Türkiye’de 90 güne kadar kalacak yabancılar, vatandaşı oldukları veya yasal olarak bulundukları ülkedeki konsolosluklardan geliş amaçlarını da belirten vize almak zorundadırlar.
- Vizenin veya vize muafiyetinin Türkiye’de sağladığı kalış süresi, her 180 günde 90 günü geçemez. Belirtmek gerekir ki, vize alınmış olması, Türkiye’ye giriş için mutlak hak sağlamaz. Yabancının Türkiye’de yasal olarak ikamet etmesi İkamet İzni 6458 sayılı Kanunun 3. maddesinin (ü) bendine göre yabancı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişidir.
- Kanuna göre, Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da 90 günden daha fazla kalacak olan yabancıların kural olarak ikamet izni almaları zorunludur.
- İkamet izni başvurusu, kural olarak yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk Konsolosluklarına yapılır. Konsolosluk, başvuruyu Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne iletir. Genel Müdürlük gerekli incelemeleri yaptıktan sonra ikamet izninin düzenlenmesi veya başvurunun reddedilmesi için konsolosluğa bilgi verir.
Kural, ikamet iznine yurtdışından başvurulmasıdır
Ancak Kanun koyucu bazı özel durumları dikkate alarak Türkiye’de de ikamet izni başvurusu yapılabileceğini düzenlemiştir. Bunlara örnek olarak, adli veya idari makamların karar ve talebinin bulunması, yabancının Türkiye’den ayrılmasının makul ve mümkün olmaması, Türkiye’de ikamet izni bulunan anne veya babanın Türkiye’de doğan çocukları için ikamet başvurusunda bulunması, Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanların kısa dönem ikamet iznine başvuruda bulunmaları gösterilebilir. Çalışma izninin ikamet izni sayılması 6458 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinde önce, yabancı, ikamet ettiği ülkedeki Türk Konsolosluğuna çalışma izni başvurusu yapmakta, Çalışma Bakanlığı tarafından çalışma izni verilmesinin ardından Türkiye’ye giriş yapmakta ve çalışacağı yerdeki valiliğe ikamet izni başvurusunda bulunmaktaydı. 6458 sayılı Kanunun isabetli olarak getirdiği yeniliklerden biri, çalışma izninin ikamet izni olarak sayılmasıdır. Kanunun 27. maddesinde geçerli çalışma izni ile çalışma izni muafiyet teyit belgesi bulunan yabancının ayrıca ikamet izni almasına gerek bulunmamaktadır. İkamet sürelerinin hesaplanması ve ikamette kesinti Yabancı, zorunlu kamu hizmeti, eğitim ve sağlık nedenleri hariç, bir yılda toplam altı aydan, son beş yıl içerisinde toplam bir yıldan fazla Türkiye dışında kalmışsa, bu durum ikametinde kesinti sayılır. İkamet süresinde kesinti olan yabancıların, ikamet izni başvurularında veya başka bir ikamet iznine geçişlerinde, önceki ikamet süreleri hesaba katılmaz. İkamet süresinin hesaplanmasında, öğrenci ikamet izinlerinin yarısı, diğer ikamet izinlerinin ise tamamı sayılır.